Een verslaggever tegen heug en meug
In 1792 nam Johann Wolfgang von Goethe (1749 – 1832) deel aan de veldtocht van de Pruisische en Oostenrijkse legers tegen het republikeinse Frankrijk. Aanvankelijk drong het leger door tot in de Champagnestreek, maar een bezield samenraapsel van burgers en dienstplichtige soldaten wierp hen bij Valmy terug, zette de achtervolging in en bezette Mainz. In het voorjaar van 1793 heroverde de coalitie de stad na een belegering. Goethe deed als een oorlogscorrespondent avant la lettre een jaar lang kond van de gebeurtenissen. Hij concludeerde dat er een nieuwe tijd aangebroken was. De kans om in Frankrijk de vorst weer op de troon te krijgen was voorgoed verkeken.
Campagne in Frankrijk 1792 is nu voor het eerst in het Nederlands verschenen. De vertaling volgt nauwgezet het origineel, maar de helaas in 2011 op negenenvijftigjarige leeftijd overleden Wilfred Oranje weet er toch een zekere frisheid aan te geven zonder te vervallen in moderniteiten of taalkundige kunstgrepen. Eens te meer wordt duidelijk welk een meesterlijke empiricus Goethe was en hoe universeel en tijdloos de gebezigde stijl eigenlijk is. In tegenstelling tot wat men bij deze titel zou verwachten, is dit werk geen puur historisch relaas, maar een ‘dagboek’ van een verslaggever tegen heug en meug die liever de tijdsgeest vastlegde, de (on)hebbelijkheden van de bevolking beschreef en daar waar mogelijk zijn aandacht richtte op zijn brede palet aan interesses, de natuurwetenschappelijke studie voorop. De analyticus had de gemoedsmens van de beroemde roman Die Leiden des jungen Werthers (1774) tijdelijk vervangen.
(meer…)