‘De naam is de ziel’
Toen de Israëlische schrijver Aharon Appelfeld in 1998 op uitnodiging van de The New Yorker voor het eerst weer in zijn geboortedorp in de Oekraïne was, leverde dit terstond de roman Het verhaal van een leven op in plaats van het gevraagde artikel. Appelfeld, wereldberoemd geworden met zijn romans Badenheim 1939, Bloemen der duisternis en Het tijdperk der wonderen, is allerminst breedvoerig. Hij is eerder een schrijver die ‘de handrem’ niet schuwt, maar zodra hij iets van zijn eigen geschiedenis prijst geeft, dat bloeit zijn pen nog meer op dan anders. Het zojuist in Nederlandse vertaling verschenen De man die niet ophield met slapen is misschien wel zijn persoonlijkste boek.
Hoofdpersoon Erwin, eveneens als Appelfeld geboren in 1932, zowaar op dezelfde februaridag, heeft de Holocaust overleefd door te schuilen in een kelder. Sinds zijn bevrijding verkeert hij bijna de hele tijd in een diepe slaap, letterlijk zowel als figuurlijk. Het is zijn manier om de achterliggende jaren te verwerken. Hij ziet in zijn dromen de zaken met meer reliëf. Niet dat Appelfeld gedetailleerd ingaat op de verschrikkingen in het getto. Hij droomt eerder terug naar huis, naar zijn jeugd, de warme chocolademelk van zijn moeder en zijn goedhartige vader die maniakaal aan manuscripten werkt. Diens werk werd keer op keer door redacteuren geweigerd. ‘Ik ben constant in gevecht met de woorden.’ En zelfs als er eens een positieve brief komt van een uitgeverij, verzandt de vader in sombere twijfel. Wellicht dat Appelfeld hier ook een tipje van zijn persoonlijke schrijfsluier oplicht. In elk geval is hij naar zijn idee de zoon die het waar moet maken. Maar daarvoor heeft hij eerst een taal nodig die het sluimerende in hem wakker maakt. (meer…)