Schipperen om te overleven
Het schrijven van een necrologie is de constante in de drie stukken die Arjan Peters bundelde in Kreten uit een urn. Het laatste stuk in deze geniete brochure is een in memoriam over Michael Zeeman, de voorganger van Peters bij de krant, lange tijd ook zijn collega. Een ‘strijder tegen de middelmaat’ noemt Peters hem in de titel van het liefdevolle stuk dat eerder in de Volkskrant verscheen. Het tweede stuk is de tekst van een lezing, gehouden op een Tirade-avond waarin Peters op een humoristische de kunst van het schrijven van necrologieën toelicht. Het eerste stuk begint met de vaststelling dat er wel uitzonderlijk veel gestorven werd door schrijvers in 2012, onder die doden: Gerrit Komrij. De laatste dichtregels uit het ‘Dodenpark’ zorgden voor de titel van de lezing en dit boekje.
We spraken niet. Wat viel er ook te zeggen?
We dachten maar aan een maan en aan zweet.
O, nergens heerste er ooit zo’n rust. Slechts
Af en toe klonk uit een urn een kreet.
Is een literair cirictus ‘iemand als in het gedicht van Komrij, een relict in een urn op een dodenpark, wiens recensies als nagekomen kreten uit de urn de rust van het dodenpark dat de literatuur thans is eerder nog benadrukken dan onderbreken?’ vraagt Peters zich af.
De ondertitel van de lezing is De criticus in deze tijd en je verwacht dan een positiebepaling van de een van de topcritci van deze tijd. Die positiebepaling staat pas op het einde. Daar geeft Peters aan dat een criticus in deze tijd een schipperaar is (hij zegt dat in navolging van Ter Braak).
Hoe beter de criticus het schipperen onder de knie heeft gekregen, tussen wat lezers willen, wat de hoofdredacteur graag ziet, wat marketing- en advertentieafdelingen zouden willen, én wat hijzelf wenselijk acht met zijn evangelie dat uit drie woorden bestaat (nieuwsgierigheid, hartstocht en stijl), zonder het hoofd te buigen en in mismoedig gefoeter te verzinken over de in stukken en scherven uiteengevallen wereld van vroegere – hoe beter hij heeft leren schipperen, betoog ik, hoe grotere overlevingskansen hij heeft.
Je snapt nu waarom Peters naast Torgny Lindgren ook Heleen van Royen interviewt voor zijn krant. Daarom opent het boekenkatern de ene week met Thomas Mann en de andere week met Paulus de Boskabouter, stelt Peters. Dat klopt niet helemaal, want het boekenkatern opent elke week met de rubriek ‘De boekenkast van’ en in die rubriek zien we het schipperen van de moderne literaire krantenman terug. Een lullig rubriekje, zoals alle tijdschriften een lullig rubriekje hebben als openingsbladzijden, allemaal klonen van de rubriek Buis&Haard in de Varagids. Met louter stukken over Petrarca vang je geen lezers. Ik schrijf dit zonder ironie: een krant (en ook een weblog) moet letten op succesvolle formules bij de concurrenten en die ideeën overnemen met een eigen twist eraan.
(meer…)