Van toevallige verbanden en synchroniciteit
Liefde en dood. Het zijn maar woorden. Dankzij deze woorden wordt het mogelijk om het te hebben over dat waar we het zo vaak over hebben. Wat dat precies is, weet niemand. Iedereen heeft er zo z’n eigen associaties bij. Je kunt er nu eenmaal nog alle kanten mee op. Het is de makke van alle abstracte woorden. Ze verwijzen naar leegtes die door hen tot wie ze worden gericht nog moeten worden ingevuld. En daarom was er poëzie. Dichters maken sinds mensenheugenis abstracties tastbaar, geven ze gewicht, onttrekken ze aan de onzichtbaarheid, op een manier die herkenbaar is. Zo ontstond ooit Eros, het gevleugelde zoontje van Aphrodite en Ares, die met zijn boog pijlen afschiet om mensen verliefd te maken. En zo ontstond ook het verhaal van de Styx, de rivier die de bovenwereld scheidt van de onderwereld en van Charon, de veerman, die de schimmen van overledenen overzet voor geld.
In de onlangs verschenen bundel Hier begint het leven van Ruben van Gogh staat te lezen (OVER JOU, blz. 13):
Ik weet heus wel dat je alleen daar bent
waar ik je kan zien, maar ik vermoed je
deze dagen toch vaker in mijn nabijheid,
als warmte bijvoorbeeld, vuur zonder rook
Er zit nogal wat houden van in deze regels en tegelijkertijd beschrijven ze een groot gemis. De woordkeus is uitermate geraffineerd. Van Gogh heeft het over weten en kunnen alsof het labyrint van Achterberg voor hem geen geheimen meer kent en hij koppelt deze koene werkwoorden aan het voorzichtige vermoeden, waardoor er een paradox ontstaat. Deze paradox komt tweemaal terug in de regels die volgen. Met het woordje ‘heus’ verhoogt de dichter het waarheidsgehalte van zijn statement, maar tegelijkertijd suggereert hij ermee een kinderlijke naïviteit. En ‘alleen’ kan gelezen worden als ‘enkel’, maar ook in de betekenis van solitair, wat er nogmaals voor zorgt dat de waargenomen werkelijkheid op losse schroeven komt te staan. Waar rook is, is vuur, zegt de uitdrukking. En als er geen rook is, is er ook vuur, zegt de dichter. En zo laat hij wat is samenvallen met wat kan zijn in woorden.
(meer…)